Aile kavramının ve beraberliğin sembolü olan bayramlar, zaman içerisinde en çok değişen konulardan bir tanesi oldu. Tam da bu nedenle eski bayramlara duyulan özlem giderek artmaya başladı. Aslında bayramlar; paylaşmayı, yardımlaşmayı ve aile kavramını ön plana çıkaran, bütün aile birlikte aynı masanın etrafında buluşmuş olmanın mutluluğunu yansıtan en özel zamanlardır. Öte yandan bayramların o eski coşkusunu ve neşesini yakalayabilmek ise günümüzde pek de mümkün olmayabiliyor.
Eski bayramlarda yapılan aile ve akraba ziyaretleri, olmazsa olmaz gelenekler arasında yer alır. Zaten bayramı bayram yapan da bütün ailenin bir arada olduğu o eşsiz anlardır. Anneanne, babaanne ve dedeler başta olmak üzere yapılan aile ziyaretleri; büyüklerin gönlünü hoş tuttuğu gibi bayram ruhunu da en güzel şekilde ortaya çıkarırdı. Özellikle Ramazan Bayramı söz konusu olduğunda büyükler ziyaret edilir ve hatırları sorulurdu. Böylece kişiler, uzun süre görmedikleri akrabaları ile bir araya gelir ve birlikte değerli anılarını paylaşma fırsatı yakalardı. Günümüzde de hala bayram öncesi birtakım hazırlıklar yapılır. Ancak eski bayramlarda bayram kutlama öncesinde gelenek haline gelmiş büyük alışverişler yapılır, herkesi tatlı bir telaş kaplardı. AVM’ler bu kadar yaygın olmadığı için aileler çocuk çocuk çarşılara akın eder, önce çocuklara sonra da yetişkinlere baştan ayağa, yepyeni bayramlıklar alınırdı. Daha eski dönemlerde, günümüzdeki gibi hazır kıyafetler olmadığı için terzilere ölçüler ve siparişler verilirdi. Evin her bireyine bayramlık kıyafetler diktirilir, terzilerin önünde uzun kuyruklar oluşurdu. Varlıklı aileler, durumu iyi olmayan ailelerin çocuklarına da bayramlıklar diktirirdi. Çarşılarda büyük bir bayram alışverişi kalabalığı olurdu. Bayramda tertemiz ve yepyeni kıyafetler giymek isteyenlerin oluşturduğu bu coşkulu kalabalık, kıyafetin yanı sıra kilo ile şeker, çikolata, mendil, kolonya, tatlı malzemeleri gibi misafirlere ikramlık ihtiyaçlarını da alırdı. Alışverişin dışında; evler ve bahçeler de misafire hazırlanır, her yer dip köşe temizlenirdi. Günümüzde hem internet alışverişinin yaygınlaşması hem de her semtte bulunan büyük AVM’ler nedeniyle çarşılardaki bayram telaşının ve bayramlık alışverişe çıkmanın azaldığı söylenebilir.
Osmanlı Dönemi’nde 90’lı yıllara kadar süren Bayram Panayırı geleneği günümüzde neredeyse unutuldu. Bayram panayırları içini bayram coşkusu kaplamış olan halkın sevincini doyasıya yaşadığı ve eğlenebildiği yerlerdi. Özellikle çocukların çok sevdiği bu panayırlarda çocuklar için lunapark oyunları bulunurdu. Baloncular, simitçiler, çerezciler gibi seyyar satıcıların da olduğu panayırlarda eğlence geç saatlere kadar sürerdi. Televizyonun olmadığı yıllarda radyo, halk arasında en büyük eğlence ve iletişim kaynağıydı. Bayram günlerinde bayrama özel programlar yapılır, bayram türküleri çalınırdı. Televizyonun evlere girmesiyle bayrama özel eğlence programları televizyonlardan takip edilmeye başlandı. Sevilen sanatçılar, özel bayram konserleri verir, televizyon kanallarının her biri “Bayram Özel” programları yapardı.
Bayram günlerinde aile büyüklerinin ağzından hüzünle dökülen “Ah o eski bayramlar” sözü gerçekten de eski bayramlara özlemi derinden hissettirir. Teknolojinin bu kadar gelişmediği, dijital dünyanın hayatımızın her alanına sirayet etmediği, her köşe başında büyük alışveriş merkezlerinin olmadığı o eski günlerde bayramlar, günümüz bayramlarından çok daha coşkulu yaşanırdı.
Elif YILDIRIM
