Zeytin, temel besin kaynakları arasında yer alıyor. Yapılan bilimsel çalışmalar, zeytinyağının en değerli ve sağlıklı yağlardan biri olduğunu ortaya koyunca, bu ürüne olan ilgi dünya genelinde hızla arttı. Akdeniz mutfağının vazgeçilmezleri arasında yer alan zeytin, kahvaltılık ve yemeklik olarak tüketiliyor; zeytinyağı ise içerdiği E vitamini, antioksidanlar ve faydalı yağ asitleriyle öne çıkıyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı, Türkiye’nin zeytin ve zeytinyağı üretiminde küresel ölçekte daha güçlü bir konuma gelmesi için çalışmalarını sürdürüyor. Bu kapsamda İzmir’de, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü’ne (TAGEM) bağlı Zeytincilik Araştırma Enstitüsü bünyesinde Türkiye’nin ilk Zeytin Gen Bankası kuruldu. İspanya ve Fas’ın ardından dünyanın üçüncü zeytin gen bankasına sahip olan Türkiye, 2025 yılı itibarıyla 464 farklı zeytin türünü koruma altında tutuyor. Bunların 100’ü yerli tescilli çeşitlerden, 364’ü ise farklı ülkelerden getirilen türlerden oluşuyor.
Enstitüde tüketici beklentileri ve bölgesel koşullar dikkate alınarak melez zeytin fidanları da üretiliyor. Hayat ve Arsel türlerinin melezlenmesiyle elde edilen yeni çeşitlerin Samsun, Yalova, İzmir, Mersin, Hatay ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde (Türkmenköy) adaptasyon çalışmaları sürdürülüyor.
TAGEM’e bağlı Bornova ve Hatay Zeytincilik Araştırma Enstitülerinin yanı sıra, birçok farklı tarımsal araştırma merkezi zeytin üzerine Ar-Ge faaliyetleri yürütüyor. Son 15 yılda yapılan ıslah çalışmaları sayesinde Gemlik 21, Memecik Klon 9, Sultani, As Topakaşı, Elvan ve Hanım Parmağı gibi türler milli çeşit listesine alındı.
Zeytin araştırmaları yalnızca üretimle sınırlı kalmıyor. İzmir Kemalpaşa’daki Araştırma ve Üretim Sahası’nda yer alan 3. Dünya Zeytin Koleksiyon Bahçesi’nde eğitimler de düzenleniyor. Toplam 550 dekar alana yayılan tesiste, zeytinyağı tadım eğitimi gibi uygulamalı programlar da yer alıyor.
ZEYTİN AĞAÇLARI İKİ KATINA ÇIKTI
2001 yılında Türkiye genelinde 99 milyon olan zeytin ağacı sayısı, yapılan yatırımlar sayesinde 2025 yılı itibarıyla 200 milyonu aştı. Zeytin üretimi, sahil kuşağının yanı sıra Güneydoğu Anadolu’da da yaygınlaşırken, zeytinlik alanlar toplamda 864 bin hektarı geçti.
Dünya genelinde yılda ortalama 22 milyon ton zeytin ve 3 milyon ton zeytinyağı üretiliyor. 2024 yılını rekorla kapatan Türkiye, sofralık zeytin üretiminde dünya birincisi konumuna yükselirken, zeytinyağı üretiminde ise İspanya’nın ardından ikinci sırada yer alıyor. Zeytin ağacının anavatanı olan Türkiye, bu mirasa sahip çıkarak yeniden küresel liderlik hedefi doğrultusunda ilerliyor.
Tayyibe Duygu Saçar
