İstanbul, modern eğitim kurumlarının yanı sıra tarihi dokusuyla da eğitime katkı sağlamaya devam ediyor. Megakentte, okul öncesi, ilköğretim, ortaokul ve lise düzeylerinde eğitim veren toplam 3 bin 963 devlet okulu bulunuyor. Bu okullar arasında, 40’tan fazlası 100 yılı aşkın bir tarihe sahip olan binalarda eğitim hizmetini sürdürüyor.
Osmanlı İmparatorluğu döneminden miras kalan bu tarihi binalar, Cumhuriyet döneminde özenle korunarak eğitim kurumlarına dönüştürüldü. Öğrenciler, modern eğitim olanaklarının yanı sıra tarihi bir atmosferde öğrenim görerek geçmişin kültürel mirasını da deneyimleme fırsatı buluyor.
Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte değişen, dönüşen bu tarihi yapılar, 2024-2025 eğitim öğretim yılında da bir dönemin izleriyle öğrencilere ev sahipliği yapıyor.
Öğrenciler, ders aldıkları sınıflarda, koştukları koridorlarda, oyun oynadıkları bahçelerde asırları aşan tarihi atmosferde eğitim alma fırsatı buluyor.
Askeri kışla, medrese, köşk, tekke, aşhane gibi farklı kurum ve kişiler için inşa edilen yapılar, döneminin ünlü mimar ve ustalarının imzasını taşıyor.
Bu okullardan bazıları yıllar içinde geçirdiği restorasyonlarla orijinal mimari yapısını korurken, bazılarında ise bakım-onarım ve kapasite artırımı gereğince farklı tarihlerde inşa edilen ilave yapılar bulunuyor, listede yer almayan bazı okullarda ise çalışmalar devam ediyor.
Bu okullardan bazıları şunlar; Fatih’te, Sultan II. Beyazıt’ın sadrazamı Davut Paşa tarafından 1485’te Mekteb-i Sıbyan kurulurken, o alanda bugün Davutpaşa Anadolu Lisesi yer alıyor.
Osmanlı’da 1850’de büyük bir yeniliğe imza atılarak “Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk sivil lisesi” kuruldu, bugün bu yapıda Cağaloğlu Anadolu Lisesi öğrencilere hizmet veriyor.
Halk arasında “Taş Mektep” adıyla anılan Fatih İmam Hatip Ortaokulu ise 1869’da Sultan Abdülaziz tarafından Asker Rüştiye Mektebi olarak yaptırıldı.
Şeyh Ali Efendi’nin, Sultan Abdülaziz’in müsaadesi ve Adile Sultan’ın maddi desteğiyle 1884’te yeniden onardığı ve Bala Dergâhı olarak kullanılan yapıda bugün Silivrikapı Anaokulu yer alıyor.
1873’te Darüşşafaka Lisesi’ne adres olan bina, lisenin 1993’te Maslak’taki yeni binasına taşınmasıyla boş kaldı. Yaklaşık 15 yıl sonra tadilat geçiren yapı, o yıllardan beri Uluslararası Fatih Sultan Mehmet Anadolu İmam Hatip Lisesi’ne ev sahipliği yapıyor.
Tanzimat’ın ilanından sonra öğretmen yetiştirmek amacıyla 1900’de kurulan Çapa Fen Lisesi, yüksek tavanları, oval kapı eşikleri ve özel çinileriyle dönemine dair izler taşıyor.
İlk özel okul olarak nitelendirilen Numune-i Terakki, Bahriye Emekli Yüzbaşısı Mehmet Nadir Bey tarafından 1884’te açılırken, zaman içerisinde kamulaştırılıp farklı eğitim kurumlarına hizmet verdi. Okul, 1923’ten bugüne İstanbul Erkek Lisesi olarak varlığını sürdürüyor.
Zaman içerisinde Beyoğlu Anadolu Lisesi adını alan okul, Pera mimarisinin nadir örneklerinden biri olarak 1901’de inşa edildi.
Sultan Abdülhamid’in 1896’da aşiret beylerinin çocuklarının eğitimi için kurduğu bina, farklı isimlerle eğitime hizmet etmesinin ardından bugünlerde Kabataş Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’ne ev sahipliği yapıyor.
Halil Rüştü Anaokulu, 1892’de Halil Rüştü Bey’in Üsküdar’daki köşkünde “Ravza-i Terakki” adıyla açıldı ve 133 yıldır eğitim serüvenine devam ediyor.
Arife Salman
