Tahir ile Zühre, Türk halk hikâyesinin en dokunaklı aşk öykülerindendir. Padişahın kızı Zühre ve vezirin oğlu Tahir, dervişin verdiği elma sonrası birbirlerine aşık olur. Ancak padişahın eşi, bu evliliğe karşı çıkarak Zühre’yi başka biriyle evlendirmek ister. Tahir sürgüne gönderilir ve idam edilir. Zühre, Tahir’in ölümüne dayanamayarak aklını kaybeder ve onun mezarına gidip orada ölür. Bu trajik aşk, gül ve karaçalı ile sembolize edilir ve halk arasında efsaneleşir.
Tarih boyunca halk edebiyatında yer edinmiş en dokunaklı ve dram dolu aşk hikâyelerinden biri, Tahir ile Zühre’nin hikâyesidir. Hikâye, sadece Anadolu’da değil, Orta Asya’nın farklı bölgelerinde de efsaneleşmiş ve her nesil tarafından kuşaktan kuşağa aktarılmıştır. Fakat bu efsanenin derinliğini ve trajedisini anlamak için ilk başlara, iki ailenin karşılaştığı büyük bir problemi ele almak gerekir.
Bir zamanlar, büyük bir padişah ve ona yakın bir vezir vardı. Her ikisinin de çocukları yoktu. Çocuk sahibi olamayan padişah, bu durumu bir dert haline getirmişti. Aynı şekilde vezir de, aynı sıkıntıyı çekiyor, bir mirasçı yetiştirememenin acısını duyuyordu. Bir gün, çaresizlik içinde, her ikisi de bu sorunun çözümü için bir dervişe başvurur. Derviş, derin bir hikmetle onları dinler ve ardından cebinden bir elma çıkarır. Elmayı ikiye böler; bir yarısını padişaha, diğer yarısını vezire verir. Derviş, bu elmaların gece yatmadan önce yenmesini ve kızlarına Zühre, oğullarına ise Tahir adını koymalarını önerir. Ayrıca, evlilik çağına geldiklerinde bu iki çocuğu birbirleriyle evlendirmelerini, aksi takdirde aralarındaki aşkın efsaneleşip kıyamete kadar süreceğini söyler.
Padişah ve vezir, dervişin söylediklerini kabul eder ve elmalarını yerler. Çocukları Zühre ve Tahir, birlikte büyürler. Aralarındaki bağ da zamanla güçlenir. Zühre ile Tahir, birbirlerine olan sevgi ve dostluklarıyla dikkat çekerler. Fakat, evlilik çağına geldiklerinde, aralarındaki ilişki aşka dönüşür. Birbirlerine aşık olurlar. Ancak padişahın eşi, Zühre’nin başka biriyle evlenmesini istemektedir ve bu evliliğe şiddetle karşı çıkar. Padişahın eşinin araya girmesiyle birlikte, dervişin sözleri unutulur ve Zühre, vezirin oğlu Tahir’e verilmez.
Bununla yetinmeyen padişahın eşi, bir büyü yaptırarak padişahı Tahir’e düşman eder. Padişah, bir süre sonra Tahir’i tehlikeli bir kişi olarak görmeye başlar ve onu sürgüne göndermek kararını alır. Tahir, Mardin’deki zindana atılır. Burada birçok zorlukla karşılaşır, ama Zühre’yi unutamaz. Aşkı, ona her türlü acıyı çektirse de, Zühre’ye olan sevgisinden vazgeçemez. Ancak zamanla, padişah Tahir’i tamamen ortadan kaldırma kararı alır. Tahir, bir idam cezasına çarptırılır. İdam edilmeden önce, Tahir son bir istekte bulunur: İki rekat namaz kılmasına izin verilmesi. Bu isteği kabul edilir ve Tahir, namazını kılar. Namazdan sonra, canını alması için Allah’a dua eder. Duası kabul olur ve Tahir, namazını bitirip Allah’a teslim olur. Onun acısı, tüm halkı derinden sarsar.
Tahir’in acı ölümüne dayanamayan Zühre, aklını kaybeder. Onun kaybı, Zühre için yaşamının en büyük darbesi olmuştur. Zühre, Tahir’in mezarını ziyaret ettiği sırada, orada büyük bir acı içinde hayatını kaybeder. Aşklarının son bulduğu o noktada, iki aşık birbirlerine kavuşamaz, fakat ölümle de olsa, kalpleri sonsuza kadar birbirine bağlı kalır.
Tahir ile Zühre’nin kabirleri yan yana olur. Zamanla bu kabirlerde büyüyen gül fidanı ve karaçalı, bu iki aşık arasındaki aşkı ve engelleri simgeler. Gül, saf, masum ve güzel aşkı; karaçalı ise bu aşkın önündeki engelleri ve zorlukları simgeler. Bu sembol, halk arasında hem bir efsane hem de bir ders olarak anlatılmaya devam eder.
Tahir ile Zühre’nin hikâyesi, bir aşkın yasaklar, acılar ve engeller karşısında nasıl dramatik bir sona erdiğini gösteren, kalpleri derinden etkileyen bir destandır. Bu aşk, sadece bir halk hikâyesi olmaktan çıkıp, halkın içinde yaşamaya, her kuşakta yeni bir anlam kazanarak aktarılmaya devam etmiştir.
Fatma TECİRLİ
