Dünyada ilim alemine yön veren hocaların hocası merhum Prof. Dr. Halil İnalcık, Osmanlı tarihçiliğinin günümüzdeki, geçmişte ve gelecekteki en önemli tarihçisidir. İnalcık hem içeride hem dışarıda birçok yayın, birçok buluş yaptı ve eksik bildiğimiz tüm konularda bizi aydınlatmıştır. Bir asırlık ömrüne 25’ten fazla kitap, 300’ü aşkın makale sığdırmıştır.
Halil İnalcık, 7 Eylül 1916’da İstanbul’da Seyit Osman Nuri ve Ayşe Bahriye çiftinin çocukları olarak dünyaya gelmiştir. Çocukluğu hep savaş yıllarında geçmişti. 1924 yılında aslen Kırımlı olan ailesi ile birlikte Ankara’ya yerleşti ve ilkokulu burada bitirdi. Babası Seyit Bey ailesini bırakıp Mısır’a yerleştiği için Halil İnalcık’ı annesi büyüttü. Ortaokulda yatılı olarak Sivas Öğretmen Okulu’na verilen İnalcık, 1932 yılında ise Balıkesir Necati bey Öğretmen Okulunda eğitimine devam etti. Burada, fizik dalında Nusret Kürkçüoğlu, edebiyat dalında ise edebiyat tarihçisi Abdülbaki Gölpınarlı gibi ünlü hocalardan ders aldı. 1936 senesinde Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Yeni Çağ Tarihi Bölümü’nde yüksek öğrenimine başladı. Doktora tezi için İstanbul’daki Osmanlı arşivlerini incelemiş, Tanzimat ve Bulgar Meselesi başlıklı tezinin iki yıl içinde tamamlamıştır. Tarih onun için insanlığın en çok ihtiyacı olan bilimdi bu yüzden süratle yeni insanlar yetiştirmeli ve gençlere yol açılmalıydı. Mezuniyetinden sonra fakültede asistanlık görevine başladı.
Çalışmalarının temeli Osmanlı üzerinde belgeler oldu. Kendini öğrenmeye adamış bir genç için aşk da uzaklarda olamazdı elbet. 1945’te evlendiler, Arap Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde, Arapça derslerinde tanıştı.
Şevkiye Işıl ile evlilik, 1948’de, onlara “Günhan” adını verdikleri bir kız çocuğu getirdi. Uzun yıllar aynı fakültede eğitim veren Halil İnalcık, 1947 senesinde Türk Tarih Kurumu üyeliğine seçildi. 1949 senesinde İngiltere’ye giderek British Museum’da Türkçe yazmalar üzerinde çalıştı. Public Record Office’te Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili kaynak taraması yaptı ve bu çalışmaları sona erdikten sonra 1951 senesinde Türkiye’ye geri döndü.
Columbia, Princeton, Pennsylvania, Harvard Üniversitelerinde ziyaretçi profesör olarak dersler verdi. Bu dönemde başarılı öğrencisi İlber Ortaylı ya hocalık yapmış ve hocaların hocası ismini almıştır. İnalcık, Osmanlı/Türk tarihi araştırmalarının ortaya koyduğu yeni bilgi ve bulguların en üst düzeyde paylaşılıp tartışılması için “International Association for Social and Economic History of Turkey” adlı uluslararası bir birlik kurdu. İlki 1977’de Hacettepe Üniversitesi’nde olmak üzere, 11 uluslararası kongrenin toplanmasına öncülük etti. 1986 senesinde Chicago Üniversitesi’nden de emekli olduktan sonra 1993’te Bilkent Üniversitesi’nde Tarih Bölümü’nü açmıştır.
Çok iyi seviyede Osmanlı Türkçesi, iyi seviyede İngilizce, Fransızca, Almanca, orta seviyede de Arapça, Farsça ve İtalyanca biliyordu. Dünyanın çeşitli üniversitelerinden çok sayıda fahri doktora verilen İnalcık, 20. yüzyıl sona ererken Cambridge’de bulunan Uluslararası Biyografi Merkezi tarafından dünyada sosyal bilimler alanında sayılı 2000 bilim adamı arasında gösterilmiştir.
Halil İnalcık, 25 Temmuz 2016 tarihinde çoklu organ yetmezliği nedeniyle Ankara’da tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti. Cenazesi Bakanlar Kurulu kararıyla Fatih Camii Haziresi’ne defnedildi. Ardında koskoca bir arşiv bırakmıştır. Yaşadığı zamana sığdırdığı sayfalarca araştırmayı, ülkesine miras bıraktı. Ayşe UYSAL
