2023 yılının Ekim ayında, Güneş’ten inanılmaz miktarda helyum-3 salındığı gözlemlendi. Bu, Güneş Sistemi’nin merkez yıldızından şimdiye kadar kaydedilen en büyük helyum-3 salınımıydı. Yapılan incelemeler, bu izotopun kaynağının, bir koronal delik kenarından fırlayan ve yalnızca hafif elementler içeren nadir bir güneş patlamasıyla ilişkili bir jet olduğunu ortaya koydu.
Southwest Araştırma Enstitüsü’nden astrofizikçi Radoslav Bučík, bu nadir izotopun helyum-4’ten bir nötron daha hafif olduğunu ve Güneş Sistemi’nde oldukça nadir bulunduğunu belirtti. Ortalama olarak, her 2.500 helyum-4 iyonuna karşılık sadece bir helyum-3 iyonu bulunuyor. Ancak güneş jetlerinin, helyum-3’ü benzersiz yük-kütle oranı sayesinde yüksek hızlara ve enerjilere daha kolay hızlandırdığı görülüyor.
HELYUM-3 NEDİR?
Helyum-4, Evren’deki normal maddenin kütlesinin yaklaşık dörtte birini oluşturur ve en yaygın helyum izotopudur. Helyum-3 ise daha küçük yapısı nedeniyle çok daha az yaygındır. Güneş rüzgârında helyum-3 oranı genellikle %0,002 civarındayken, güneş jetleri bu oranı 10.000 kat artırabiliyor. 24 ve 25 Ekim 2023 tarihlerinde ESA ve NASA’nın Solar Orbiter aracı, güneş atmosferindeki helyum-3 konsantrasyonunun normal seviyelerinin 180 bin katına ulaştığını tespit etti.
KORONAL DELİKLER VE GÜNEŞ JETLERİ
Bu tarihlerde, Güneş gözlemevleri, Güneş’in yüzeyinde büyük bir koronal delik gözlemledi. Koronal delikler, güneş atmosferindeki manyetik alan boşluklarından kaynaklanan geçici bölgeler olup, genellikle ultraviyole ve X-ışını görüntülerinde belirginleşir. Bu bölgelerde güneş rüzgârı, daha düşük yoğunluklu plazmalar nedeniyle daha kolay kaçar ve yüklü parçacıkları yüksek hızlarla uzaya fırlatır. Güneş jetinin kaynağı olarak, bu delik kenarındaki plazma akışı tanımlandı.
Bučík, bu bulguların, helyum-3 zenginleşmesinin, türbülansın az olduğu zayıf manyetik alanlı bölgelerde daha olası olduğunu gösterdiğini belirtti.
DİĞER ELEMENTLER VE GEÇMİŞ OLAYLAR
Ekim 2023’teki güneş parçacık olayında, genellikle helyum-3 içeren olaylara kıyasla, demir miktarı artmamıştı. Bunun yerine karbon, azot, silikon ve kükürt gibi elementler bol miktarda bulunuyordu. 1999 ve 2023 yılları arasında benzer kimyasal profillere sahip sadece 19 güneş parçacık olayı kaydedilmişti.
Bu tür olayların nadir olduğu bir olasılık olmakla birlikte, diğer bir olasılık da bu olayların daha yaygın olabileceği ancak çoğunlukla zayıf oldukları ve Güneş’e yeterince yakın olmadığımız için tespit edilemedikleridir. Solar Orbiter, Güneş ile Dünya arasında yarı yolda konumlanarak, Güneş’in patlamalarını ve bu gizemli olayları daha yakından izleme fırsatı sunuyor.
Araştırma, The Astrophysical Journal dergisinde yayımlandı.
Arife Salman
