Türkiye, çay üretiminde dünya genelinde 4’üncü sırada yer alırken, kişi başına çay tüketiminde ise lider konumda. Ülkede günlük olarak yaklaşık 250 milyon bardak çay tüketiliyor. Çayın, “Türklerin milli içeceği” olarak kabul edilmesi, bu değerli kaynağın korunmasında ve geliştirilmesinde hayati önem taşıyor.
Bu bağlamda, 2018-2023 yılları arasında Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi ve ÇAYKUR iş birliğiyle yürütülen “Çay Bitkisi Gen Havuzu Oluşturulması ve Ticari Çay Çeşit Adaylarının Belirlenmesi” projesi büyük bir başarıya imza attı. TÜBİTAK’ın desteklediği projede, Artvin, Rize, Trabzon ve Giresun illerinde tarama yapılarak 2 bin 34 farklı çay genotipi elde edildi. Bu genotipler, üniversitenin Ziraat ve Doğa Bilimleri Fakültesi ve Atatürk Çay ve Bahçe Kültürleri Enstitüsü bünyesinde iki ayrı “Çay Gen Havuzu”nda korunuyor.
Prof. Dr. Keziban Yazıcı, bu genotiplerin ulusal çay gen havuzlarında saklandığını belirterek, “Bu çalışma ile Türkiye, dünya çay gen kaynakları sıralamasında 5’inci sıraya yükseldi. Bu, ülkemizin çay genetik çeşitliliği açısından ne kadar önemli bir konumda olduğunu gösteriyor.” dedi.
KURAKLIĞA KARŞI DAYANIKLILIK ARTIRMA
Yazıcı, bitki genetik kaynaklarının tarımsal ürünlerin iyileştirilmesi ve gelecekteki ihtiyaçların karşılanmasında kritik rol oynadığını vurguladı. Türkiye’nin coğrafi konumu ve iklimi nedeniyle oldukça zengin genetik kaynaklara sahip olduğunu belirten Yazıcı, bu kaynakların kuraklık gibi stres faktörlerine karşı dayanıklılığını artırma ve ıslah programlarında kullanma önemine dikkat çekti.
Çay gen kaynakları ile ilgili çalışmalar, çay üretiminde yaşanabilecek sorunlar ve rekabetin önlenmesi açısından dünya genelinde de sürdürülüyor. Çin, Hindistan, Kenya, Sri Lanka, Vietnam ve Japonya, çay gen kaynakları üzerinde uzun yıllardır araştırmalar yapıyor ve ülke gen havuzlarını oluşturmuş durumda. Türkiye’de ise ÇAYKUR tarafından tescil edilen 6 çay çeşidi bulunuyor.
TOHUMDAN KLONLAMAYA GEÇİLDİ, VERİM YÜKSELDİ
Çay bitkisi, 1949’a kadar tohumdan yetiştiriliyordu. Ancak, Hindistan’ın Tacklai Çay Araştırma Enstitüsü’nde çay bitkisi klonlarının elde edilmesi, çay üretimini daha basit ve ekonomik hale getirdi. Türkiye’de de gen havuzları sayesinde çay bahçelerinin yenilenmesi daha kolay bir şekilde gerçekleştiriliyor.
Türkiye’nin çay gen havuzları, çay bitkisi çeşitlerinin korunması ve geliştirilmesi adına büyük bir adım olurken, elde edilen veriler ve kaynaklar, yeni projelerde değerlendirilecek. Bu projeler arasında, Japonya Shizuoka Üniversitesi ve Çay Araştırma Merkezi (ÇAYMER) ile iş birliği içinde yürütülen “Çay Bahçelerinin Yenilenmesinde Kullanılacak Çay Çeşit ve Çeşit Adaylarının Kuraklığa Dayanıklılıklarının Belirlenmesi” projesi de yer alıyor.
Sahra YILMAZ
