Osmanlı Devleti’nin yetiştirmiş olduğu alimlerden biri olan Abdullah Bosnavi’nin hayatı Bosna’dan Konya’ya uzanıyor.
Osmanlı Devleti’nin yetiştirmiş olduğu alimlerden biri olan Abdullah Bosnavi’nin hayatı Bosna’dan Konya’ya uzanıyor. Tasavvufun yanında tefsir alanında eserler veren Bosnavi’nin kabri Konya’da vasiyeti üzerine üstadı Sadreddin Konevi Türbesi’nin yanında yer alıyor.
Abdullah Bosnavi, Bosna’dan Konya’ya uzanan süreçte ilim ve irfan mücadelesi veren, hem kendisini hem de çevresini yetiştiren faydalı bir insan. İnsanlara hem ışık olan hem de İslam dininin doğru anlatılması noktasında önemli bir yere sahip. Bu hafta ‘Yolda Kalanlar’ köşemizde pek çok İslam alimini kendisine hayran bırakan Abdullah Bosnevi’yi anlatacağız.
PEK ÇOK İSLÂM ÂLİMİNİ KENDİSİNE HAYRAN BIRAKTI
Abdullah Abdi bin Muhammed Bosnavi 1593 yılında Bosna’da doğdu. Âlet ilimlerini doğduğu şehirde, tefsir, hadis, fıkıh ve kelâm gibi yüksek ilimleri de İstanbul’da tahsil etti. Tahsilini tamamladıktan sonra Bursa’ya gitti. Orada dönemin ileri gelen, ikinci dönem Bayrami-Melami şeyhlerinden Hasan Kabâdûz’a (ö. 1010/1601) intisap etti. Onun irşatları ile büyük manevî mertebelere nail oldu. Bu arada Halvetî meşayihinden Şeyh Abdülmecit Halvetî’den de feyiz aldı. Bundan sonra, 1046/1636 yılında önce Mısır’a, sonra da hacca gitti. Mensup olduğu tasavvufi düşüncenin Arap ülkelerinde yayılmasına vesile olduğu gibi, gezdiği yerlerde âlim ve kâmil insanlarla tanışıp görüştü. Onlarla fikir alışverişinde bulundu. Pek çok İslâm âlimini kendisine hayran bıraktı. Hac dönüşü bir müddet Şam’da kaldı. Orada Muhyiddin Arabî’nin türbesi civarında bir süre inzivaya çekildi. Daha sonra Konya’ya geldi. Hz. Mevlâna ve Sadreddin Konevî’nin kabirlerini ziyaret etti.
60’DAN FAZLA ESER BIRAKTI
Abdullah Bosnavi, yazdığı eserler ile “velûd” bir yazar olarak kabul edilmektedir. Bu eserlerindeki entelektüel birikim ve derinliğinin yanında özellikle İslâm medeniyetinin üç önemli dilinde, Arapça, Farsça, Türkçe yazmış olmakla bütün İslâm coğrafyasına hitap edebilme şansını elde eden ender mutasavvıflardandır. Bosnavi, o döneme dek nispeten ahlâk ve ilmihâl düzeyinde eserlerle tanışık olan Türk toplumuna özellikle yüksek tasavvuf kültürünün yaygınlaşmasının gereğine dikkat çekerek “velûd” bir yazar olmasını duyarlı bir aydın olma vasfıyla birleştirmiştir. Tartıştığı ve gündeme getirmek istediği konular açısından son derece önemli bir misyon yüklenmiştir. Hadis, Fıkıh ve Tefsir alanında bazı çalışmalar yapmış, bilhassa Tasavvuf alanında birbirinden değerli eserler vermiştir. 60’tan fazla eser yazdığı rivayet edilmektedir. Bunların çoğunluğu fazla hacimli olmayan, çoğunluğu tasavvuf ve tefsirle alakalı risâlelerdir.
İSLÂM ÂLEMİNDE “FÜSUS ŞARİHİ” UNVANINI KAZANDI
Abdullah Bosnavi’ye İslâm âleminde “Füsus Şarihi” unvanını kazandıran Tecelliyâtü ârâ’isi’n-Nüsûs fî manassâti hikemi’l-Fusûs isimli meşhur Türkçe eseri ve Arapça Füsûs Şerhi’dir. Bosnevî velut bir yazardır. Osmanlı Müellifleri’nde Abdullah Efendi’nin altmış eserinin adı verilir. Abdullah Bosnevî’nin bu Türkçe şerhi, birisi 1252 (1836) yılında, diğeri 1290 (1873) yılında İstanbul’da Matbaa-i Âmire’de iki cilt olarak basılmıştır. Onun eserlerinin çoğu tefsirle ilgilidir.
KONEVİ’NİN YANINA DEFNEDİLDİ
İbnü’l-Arabî ekolünün bir takipçisi olan Abdullah Bosnavi, İslâmî ilimlerin farklı sahalarına dair birçok eser telif etmiş bir Osmanlı mutasavvıfıdır. İrfan yolculuğu kendisini Osmanlı coğrafyasının farklı bölgelerine sevkeden Bosnavi, nihâyet Konya’da karar kılmış ve burada vefat etmiştir. Bosnavi Konya’da iken hastalanarak 1644 yılında vefat etti. Vasiyeti üzerine üstadı Konevî’nin yanına defnedildi. Abdullah Bosnevi’nin kabir taşına; ”Haza kabrü garibillahi fi ardihi ve semaihi Abdullah el-Bonevi er-Rumi el-Bayrami. Bu, yerde ve gökte Allah’ın garibi Abdullah el-Bosnevi, er-Rumi, el- Bayrami’nin kabridir.” yazılmasını vasiyet ettiği rivayet edilir. Zamanın ünlü müderrislerinden Osman Efendi (ö. 1069/1659), Abdullah Bosnevi’nin oğludur.
Fatih Uğurlu
