Gökbilimciler, Dünya’dan yalnızca 120 ışık yılı uzaklıkta, evrenin sınırlarını yeniden düşündürecek sıra dışı bir gezegen sistemi keşfetti. “2M1510” adı verilen sistemde, iki kahverengi cüce yıldızın etrafında tam 90 derecelik açıyla dönen bir ötegezegen bulundu. Bu yapı, şimdiye kadar bir ikili sistem etrafında keşfedilen ilk kutupsal yörüngeye sahip gezegen olarak tarihe geçti.
Birmingham Üniversitesi’nden gökbilimci Amaury Triaud, keşfi “son derece etkileyici ve heyecan verici” sözleriyle değerlendirdi. Triaud’a göre, hem bir ikili sistem, hem kahverengi cüce çifti, hem de bu sistem etrafında dönen kutupsal yörüngeli bir gezegenin bir arada bulunması oldukça nadir bir durum.
TESADÜFEN ORTAYA ÇIKTI
Keşif, Birmingham Üniversitesi’nden Thomas Baycroft liderliğindeki bir ekip tarafından tesadüfen yapıldı. Araştırmacılar, 2M1510 sistemindeki kahverengi cücelerin fiziksel ve yörüngesel özelliklerini incelerken, ışık verilerinde açıklanamayan bir salınım fark etti. Bu tür oynaklıklar genellikle, sistemde gizli bir cisim olduğunu gösterir.
Veriler detaylı biçimde analiz edildiğinde, bu salınımın yalnızca kutupsal bir yörüngede hareket eden ötegezegenle açıklanabileceği anlaşıldı. Böylece bilim insanları, alışılmış düzlemlerde hareket eden gezegenlerin aksine, kutupsal bir yörüngede – yani yıldızların dönüş düzlemine dik bir eksende – dönen bir gezegenle karşı karşıya olduklarını keşfetti.
“BAŞARISIZ YILDIZLAR” ARASINDA OLAĞANÜSTÜ BİR DÜZEN
2M1510 sistemi, yalnızca ikinci kez gözlemlenen bir “ön geçişli kahverengi cüce ikilisi” barındırıyor. Jüpiter’in yaklaşık 35 katı kütleye sahip olan bu iki cüce yıldız, birbirlerine oldukça yakın bir yörüngede 20,9 günde dönüşlerini tamamlıyor. Sistemden çok daha uzak bir noktada bulunan üçüncü kahverengi cüce 2M1510 C ise, bu ilginç salınımdan sorumlu olamayacak kadar uzak konumda yer alıyor.
Kahverengi cüceler, ne tam anlamıyla yıldız ne de gezegen sayılıyor. Yaklaşık 13 Jüpiter kütlesini aşan bu gökcisimleri, döteryum füzyonunu gerçekleştirebilirken, klasik hidrojen füzyonunu başlatacak yeterli kütleye sahip değiller. Bu yüzden “başarısız yıldızlar” olarak anılsalar da, yıldız oluşumunun uç noktalarını temsil ederek evrenin evrimine dair önemli ipuçları sunuyorlar.
GİZEMLİ ÖTEGEZEGEN: 2M1510 (AB) b
Sistemdeki ötegezegenin yörüngesi ve kütlesi henüz tam olarak belirlenemedi. Tahminler, yörüngesinin 100 ila birkaç bin gün sürebileceğini, kütlesinin ise 10 ila 1000 Dünya kütlesi arasında olabileceğini gösteriyor. Bilim insanları en olası aralığın birkaç yüz Dünya kütlesi civarında olduğunu düşünüyor.
Araştırma ekibi, bu gizemli sistemin sırlarını çözmek için daha detaylı gözlemler planlıyor. Kesin veriler henüz ortaya çıkmamış olsa da, bu keşif astronomi dünyasında büyük bir heyecan yarattı. Bilim insanları, bu sıra dışı sistemin yıldız ve gezegen oluşum teorilerine yeni bir bakış açısı kazandırabileceğini vurguluyor.
Fatma TECİRLİ
