Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın liderliğinde Türkiye, son yıllarda birçok bölgede arabuluculuk faaliyetleri yürütmüştür. Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan Kafkasya’daki çatışmalara, Orta Doğu’daki gerilimlerden Asya ve Afrika’daki ihtilaflara kadar pek çok konuda aktif diplomasi yürütülmektedir. Türkiye, barış ve istikrarın teminatı olma yolunda adımlarını sıklaştırmıştır.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, İstanbul’da barış müzakerelerinin 15 Mayıs’ta sürdürülmesini teklif etmiş ve bu müzakerelerin ön koşulsuz olarak başlamasını önermiştir. Putin, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu süreçte önemli rol oynadığını ifade etmiş ve müzakerelerin Türkiye’de yapılması için Erdoğan’dan destek isteyeceğini belirtmiştir. ABD’nin eski Başkanı Donald Trump da bu çağrıya destek vererek Ukrayna’nın bu teklifi hemen kabul etmesi gerektiğini söylemiştir. Bunun üzerine Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, İstanbul’da Putin’le buluşmayı ve tam ve kalıcı bir ateşkes sağlamayı beklediğini açıklamıştır.
Trump’ın girişimiyle İstanbul’da yapılması planlanan müzakereler, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın geleceği açısından önem taşımaktadır. Trump, bu görüşmelerle en azından bir anlaşmanın mümkün olup olmadığını görmeyi hedeflediklerini, eğer mümkün değilse buna göre yeni adımlar atacaklarını belirtmiştir.
Türkiye, savaşın başlangıcından bu yana her iki tarafla da temas kurmuş, 10 Mart 2022’de Antalya Diplomasi Forumu kapsamında Rusya ve Ukrayna dışişleri bakanlarını bir araya getirmiştir. Aynı yıl içinde İstanbul’da yapılan görüşmeler neticesinde 22 Temmuz 2022’de Karadeniz Tahıl Girişimi Anlaşması imzalanmıştır. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 18 Ağustos 2022’de Lviv’e giderek savaş sonrası her iki ülkeye de ziyaret gerçekleştiren tek NATO lideri olmuştur. Türkiye ayrıca 22 Eylül 2022’deki esir takasında da arabuluculuk yapmıştır.
Ağustos 2024’te Türkiye, ABD, Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç, Rusya ve Belarus cezaevlerinde bulunan 26 kişinin karşılıklı değişimini içeren büyük bir esir takasına öncülük etmiştir. Milli İstihbarat Teşkilatı’nın koordinasyonunda yapılan bu takas, son yıllardaki en geniş kapsamlı rehine değişimi olmuştur.
Türkiye’nin arabuluculuk çalışmaları Afrika Boynuzu’nda da etkili olmuştur. Etiyopya ile Somali arasında yaşanan Somaliland krizinin çözümü için Ankara’da 11 Aralık 2024’te bir zirve yapılmış, taraflar Türkiye’nin kolaylaştırıcılığında teknik müzakerelere başlama kararı
almıştır. Türkiye, Somali’nin toprak bütünlüğüne saygı duyulacağını ve Etiyopya’nın deniz erişimi konusundaki çıkarlarının dikkate alınacağını belirtmiştir.
Türkiye ayrıca Sudan ile Birleşik Arap Emirlikleri arasındaki gerilimi çözmek için de devreye girmiştir. Erdoğan, 13 Aralık 2024’te Sudan lideri el-Burhan’la görüşerek Türkiye’nin arabuluculuk yapabileceğini ifade etmiştir. Sudan’da istikrarın sağlanması, toprak bütünlüğünün korunması ve dış müdahalelerin önlenmesi Türkiye için öncelikli konular arasında yer almaktadır.
Güney Asya’da Türkiye, Afganistan ve Pakistan ile birlikte üçlü işbirliği mekanizması olan “Asya’nın Kalbi – İstanbul Süreci”ni yürütmekte, bölgede barış ve refahı hedeflemektedir. Türkiye, Filipinler hükümeti ile Moro İslami Kurtuluş Cephesi arasında arabuluculuk yaparak güneydeki bölgede istikrarın sağlanmasında önemli rol oynamıştır.
Türkiye, İran’ın nükleer programı konusunda da müzakere sürecini desteklemekte ve çözüm için çaba göstermektedir. Balkanlar’da ise Türkiye, Bosna Hersek-Hırvatistan-Türkiye Üçlü Danışma Mekanizması ile iş birliği ve kalkınma için çalışmalar yapmaktadır. Son toplantı, 12 Nisan 2025’te 4. Antalya Diplomasi Forumu kapsamında gerçekleştirilmiştir.
Türkiye, Bosna-Hersek’teki barış ve istikrarın sürdürülmesi için Avrupa Birliği Barış Gücü’ne en fazla asker katkısı yapan AB dışı ülke olup, aynı zamanda Bosna-Hersek-Sırbistan-Türkiye Üçlü Danışma Mekanizması’yla da Balkanlar’da istikrara destek vermektedir.
Uluslararası platformda ise Türkiye, BM, AGİT ve İİT çerçevesinde kurulan Arabuluculuk Dostlar Grubu’na eş başkanlık yapmaktadır. Finlandiya ile birlikte başlatılan “Barış için Arabuluculuk” girişimi kapsamında 2024 Eylül ayında BM bünyesindeki Türkevi’nde 14. Bakanlar Toplantısı düzenlenmiştir. Bu girişimin üye sayısı şu anda 62’ye ulaşmıştır.
Türkiye, İstanbul Arabuluculuk Konferansları ve Antalya Diplomasi Forumu ile arabuluculuğun kurumsal ve pratik çerçevesinin belirlenmesine katkı sağlamaktadır. 8. İstanbul Arabuluculuk Konferansı, 10 Mart 2022’de Antalya Diplomasi Forumu’ndan önce gerçekleştirilmiştir.
Fatma TECİRLİ
