Dünya’nın yüzeyinin büyük bir kısmını kaplayan okyanuslar, yüzyıllardır insanlık için büyük bir sır perdesi oldu. Ancak NASA ile Fransız Uzay Ajansı CNES’in ortaklaşa geliştirdiği SWOT (Yüzey Suyu ve Okyanus Topografyası) uydusu, bu bilinmezliği ortadan kaldıracak devrim niteliğinde verilere ulaştı.
SWOT uydusu, deniz yüzeyinde meydana gelen yalnızca birkaç milimetrelik yükseklik değişimlerini analiz ederek, okyanus tabanındaki 100 binden fazla yeni dağ ve tepeyi haritalamayı başardı. Önceden yalnızca 1 kilometre yüksekliğindeki yapılar saptanabiliyorken, artık 500 metre boyundaki dağlık oluşumlar bile belirlenebiliyor. Bu gelişme, bilinen deniz altı dağlarının sayısını iki katından fazla artırdı.
Bu gelişmeden önce bilim insanları, Ay’ın yüzeyini Dünya’nın okyanus tabanından daha ayrıntılı şekilde inceleyebilmişti. Ancak SWOT’un yüksek çözünürlüklü radar teknolojisi sayesinde bu durum hızla değişiyor.
Yeryüzünün yaklaşık %90’ını her 21 günde bir tarayabilen SWOT, deniz tabanında yer alan jeolojik yapıların okyanus akıntıları, ısı dağılımı ve deniz canlılarının yaşam alanları üzerindeki etkilerini daha iyi anlamamıza da olanak sağlıyor. Derin denizlerdeki ısı ve besin dolaşımını yönlendiren bu yapılar, aynı zamanda levha tektoniği, deniz ulaşımı ve denizaltı iletişim sistemleri açısından da hayati önem taşıyor.
Jeofizikçi David Sandwell öncülüğündeki ekip, SWOT’un bir yıllık verilerini kullanarak oluşturdukları yeni harita ile bilim dünyasında büyük yankı uyandırdı. Haritada, mor renkli alanlar okyanus çöküntülerini, yeşil bölgeler ise yükseltileri temsil ediyor.
Uzmanlar, şimdi bu yapıların sadece varlığını değil, derinliklerini ve şekillerini de daha net şekilde ölçmeye odaklanmış durumda. Elde edilen bu veriler, 2030 yılına kadar tüm okyanus tabanının sonar teknolojisiyle haritalanması hedefinde önemli bir kilometre taşı olacak.
Dünya’nın en ulaşılmaz bölgeleri birer birer görünür hale gelirken, bilim insanları bu keşiflerin yalnızca okyanusları değil, gezegenimizin dinamiklerini de yeniden anlamamıza yardımcı olacağını vurguluyor.
Fatma TECİRLİ
