Hafıza, beynin en önemli görevlerinden biridir. Güçlü bir hafıza, insanın günlük yaşamındaki çeşitli birçok basit işten asli büyük hedeflerine ulaşmasına kadar geniş bir yelpazede anahtar bir rol oynamaktadır. Hafıza modern çağlara dek içerisinde farklı farklı durumlarla alakalı bin bir çeşit bilgiye ait hafıza klasörlerinin bulunduğu küçük bir dosya dolabı ya da yüksek hıza ve kapasiteye sahip bir nöro süper-bilgisayar olarak tasvir edilmiştir. Günümüzün biyolojik ve fizyolojik bilgileri ışığında da uzmanlar, hafızanın aslında o kadar da basit bir yapı olmadığını, aksine çok daha karmaşık ve incelikli olduğunu görmüşlerdir.
KOKU HAFIZASI
Koku, yağda çözünebilen ve havada yayılan küçük moleküllerin burundaki koku epitelinde çözünüp koku sinirlerini uyararak oluşturduğu histir. Kokunun beyinde yorumlanması henüz tam anlaşılamamış, birçok sistemin entegre olması ile gerçekleşen bir işlevdir.
Kokular, zihnimizde bir yerlerde duran, unuttuğumuz anılarımızı bize yeniden yaşatıp, bazen güzel bazen hüzünlü anları hatırlatır. Bu durum kokunun uzun dönem hafızaya kaydetme özelliğinden kaynaklanır. Kokuların hafızaya ve bilişsel işlevlere etkisi oldukça güçlüdür. Beyin, kokuyla ilgili bilgileri işlerken, bu bilgilerin hafızada daha uzun süreli bir şekilde saklanmasını sağlar. Kokular, geçmiş deneyimlerle ilişkilendirilerek hafızanın hatırlama sürecini kolaylaştırır. Kokular ayrıca dikkati artırır ve konsantrasyonu destekler. Nane kokusunun zihinsel uyanıklığı artırdığı ve konsantrasyonu iyileştirdiği örnek gösterilebilir.
Koku duyusu çok özel bir özelliğe sahiptir. Beynin anıları hatırlamak ve oluşturmaktan yani hafızadan, acıkma ve susama, uyku düzeni, stres, öfke, yer ve yön duygusu, cinsel dürtü gibi hayati pek çok konuyu yöneten limbik sistem ile direkt bağlantısı olan tek duyumuzdur. Koku duyusunu taşıyan sinirimiz beynin bir uzantısı gibidir ve direkt olarak duyuları, duyular için bir durak olan talamusa uğratmadan limbik sisteme aktarır. Limbik sistem ile olan bağlantıdan dolayı, güzel kokular aynı zamanda duygusal durum üzerine de etki gösterir.
Beyinde kokuların işlenmesinden sorumlu bölge hipokampus olarak bilinmektedir. Koku hücrelerinin ve dolayısıyla koku duyusunun kaybı ile hipokampustaki gri cevher incelebilmektedir. Ek olarak koku kaybıyla beraber bunama, Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı ve bazı bilişsel bozuklukların ortaya çıkışı tespit edilmiştir. Bu da bizlere kokunun hafıza sorunları yaşayan hastaların tedavisinde önemini göstermektedir. Eminenur BULUT
