Obezite; besinlerle alınan enerjinin, harcanan enerjiden fazla olması ve fazla enerjinin vücutta yağ olarak depolanması sonucu ortaya çıkan, yaşam kalitesini ve süresini olumsuz yönde etkileyen bir hastalıktır.
Obezite, tüm iç organ ve sistemlerin işleyişini olumsuz etkileyen bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), obeziteyi sağlık için risk oluşturan anormal veya aşırı yağ birikimi olarak tanımlamaktadır. Obezitenin değerlendirilmesinde yaygın olarak kullanılan beden kütle indeksi (BKİ) değerinin 25.0 kg/m2 ’nin üzerinde olması hafif şişman, 30.0 kg/ m2 ’nin üstünde olması ise obez olarak tanımlanır. Obezite ve obezite ile ilişkili hastalıklar, hayat kalitesini düşüren ve aynı zamanda insan hayatının kısalmasına yol açan çok nedenli kronik bir hastalıktır.
Aşırı yemek yemek, hem psikolojik hem de fizyolojik nedenlerden kaynaklanan bir bağımlılık olarak kabul edilmekte ve obezitenin bir tür yeme bağımlılığı olduğu ileri sürülmektedir. Obez bireyler için önerilen enerji alımı 25 kkal/kg/gün olarak belirlenmiştir.
Son yıllarda artan prevalansıyla dikkat çeken obezitenin önlenmesinde yeterli ve dengeli beslenme ve düzenli fiziksel aktivite büyük önem taşımaktadır. Ayrıca haftada en az 150 dk. düzenli orta düzey aktivitenin vücut ağırlığı kontrolünde enerji harcamasını artırarak yarar sağladığı bildirilmektedir. Obezitenin risk etmeni olduğu hastalıklar arasında mortalite oranı yüksek olan kanser de yer almaktadır. Obezite ve fiziksel aktivite yetersizliğinin meme, kolon, endometrium ve özefagus kanserine yakalanma riskini %20-25 oranında artırdığı bildirilmektedir.
Türkiye Avrupa ülkeleri arasında en az kırmızı et ve deniz ürünü tüketen ülkelerden biri. Obezite sıralamasında ise en üstte…
Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) verilerine göre, Türklerin yüzde 32,1’i obezdir. Balık tüketimi fazla olan ülkelerde obezite oranlarının düşük olduğu gözlenmiştir. Buna sebep olarak balığın doymamış yağ asitlerince zengin olması ve kilo kontrol metabolizmasına etkisini gösterebiliriz.
Yapılan çalışmalarda uzun süreli çay kateşini tüketiminin de yağ metabolizmasını düzenlemek suretiyle yüksek yağlı gıda tüketiminden kaynaklanan obeziteyi önlediğini göstermiştir. Sumak da vücut ağırlığı kontrolüne destek sağlayabilir. Kalp ve damar sağlığı üzerine olumlu etkilerinin yanı sıra obezite problemine karşı sumağın olumlu etkileri bulunmaktadır. Bir hayvan deneyinde, altı hafta boyunca sumak yaprakları ekstresi tüketen obez farelerin vücut ağırlığı artışının daha az olduğu sonucuna varılmıştır. Epidemiyolojik çalışmalar da bize gösteriyor ki süt ürünlerinin de kısmen yoğurdun da obezite riskini azaltıcı etkisinin olduğu sonuçlar arasındadır.
NEDENLERİ
Obezitenin birçok nedeni olmakla beraber hastalığın oluşmasındaki en büyük etken hareketsiz yaşam ve sağlıksız beslenmedir. Bunlara ek olarak ise;
Aşırı ve yanlış beslenme alışkanlıkları, Sosyo-kültürel etmenler, Gelir durumu, Eğitim düzeyi, Yaş, Cinsiyet, Hormonal ve metabolik etmenler, Genetik etmenler, Psikolojik problemler, Sık aralıklarla çok düşük enerjili diyetler uygulama, Sigara- alkol kullanma, Kullanılan bazı ilaçlar (antidepresanlar vb.), Doğum sayısı ve sık doğum aralığı, Anne sütünün yetersiz alınması sıralanabilir.
Obezite derecesine göre vücut kitle indeksi (VKI) dikkate alınarak:
1.derece – VKI 30-34.9;
2.derece – VKI 35-39.9;
3.derece – VKI ≥40. olarak sıralanır.
OBEZİTE TİPLERİ
Tip 1 OBEZİTE: Aşırı yemek yemekten kaynaklanır, tedavisi en kolay olan tiptir.
Tip 2 OBEZİTE (STRES OBEZİTESİ)
Bu tipte aşırı tatlı yeme atakları görülür, tedavisi için diyet düzenlemesi gerekir.
Tip 3 OBEZİTE (GLUTEN OBEZİTESİ)
Menopoz dönemindeki kadınlar ile genç kadınlar bu tür obeziteye en hassas grubu oluşturur. Altında sigara, alkol ve hareketsizlik yatar.
Tip 4 OBEZİTE (ATEROJENİK METABOLİK OBEZİTE)
Bu tip obezitesi olan insanlarda karın balon gibi şiştir. Vücuttaki tüm yağ karın bölgesinde depolanır.
Tip 5 OBEZİTE (VENÖZ DOLAŞIM BOZUKLUĞU OBEZİTESİ)
Bu tip şişmanlık genellikle kalıtımsal şişmanlıktır. Bu hastaların bacak kısımlarında da kalınlaşma görülür. Egzersiz özellikle de koşma ve tırmanma bu tip hastalar için hayati öneme sahiptir.
Tip 6 OBEZİTE (HAREKETSİZLİK OBEZİTESİ)
Bu tip obezite vücudun daha önce hareketliyken son dönemde hareketsiz kalan kısımlarında oluşur. Bu obezite tipinde asla aç kalarak metabolizma hızınızı yavaşlatmamak gerekir, aksi halde yağ yakım hızı yavaşlar.
TEDAVİ
Obezite tedavisinde hastalık oluşmadan korunmak büyük önem taşımaktadır. Yeterli dengeli beslenmenin yanı sıra düzenli fiziksel aktivite ve multidipliner bir yaklaşımla tedavi sürecinin devamı önem kazanmaktadır. Tedaviye yönelik yapılan yaşam tarzı değişikliklerinin ömür boyu sürdürülebilirliği, vücut ağırlığının ideal sınırlarda olması ve optimal sağlığın sağlanmasında önemli yer tutmaktadır. Obezitenin önlenmesi morbidite ve mortalite oranının azalmasına katkı sağlamaktadır. Ayrıca vücut ağırlığının kontrolüyle obeziteyle ilişkili komplikasyon oluşum riskinin de azaldığı bilinmektedir. Yeterli ve dengeli beslenmeyle düzenli fiziksel aktiviteyi içeren tedavi, vücut ağırlığının azalmasında ve obezite komplikasyonlarının önlenmesinde önemli yer tutmaktadır.
Obezitenin tedavi edilmesiyle sadece obezitenin değil aynı zamanda temelinde obezite olan bir çok kronik hastalığın riskinin azaltılması/önlenmesi sağlanabilmektedir. Bu hayat senin, yaşam tarzını olumluya çevir. Unutma! Şişmanlık pişmanlık getirir. Obez olma, aktif ol!
Eminenur BULUT
